Kendi Muhasebemi Nasıl Tutarım?

Kendi işini yapmak isteyen kişilerin ilk etapta hesaba katması gereken kalemlerden birisi de muhasebe giderleridir. Muhasebe giderleri her ne kadar küçük gibi gözükse de; defterler, aylık muhasebeci ücreti, vs. derken bu gider kalemi bazı işletmelere ekstra bir yük olabilir. Bu yazımızda bu yönde düşüncesi olan kişilere yardımcı olabilmesi amacıyyla kendi muhasebimi nasıl tutarım sorusuna cevap bulmaya çalışacağız.

Kendi Muhasebemi Tutabilir miyim ?

Basit Usulde Gelir Vergisine tâbi iseniz kendi muhasebenizi tutabilirsiniz.

Elektronik ortamda beyanname veren bir mükellef, öncelikle, bağlı olduğu vergi dairesine başvurmalı.
Elektronik Beyanname Gönderme Talep Formu doldurup, kullanıcı kodu, parola, şifre almalı, kendi beyannamesini gönderebilme imkânına elde etmelidir.

Dönem boyunca, tahsilat, ödeme, banka, kasa, cari hesap, fatura, irsaliye, stok takip gibi belgelerle mali ve finansal işlemler sisteme girilmelidir.

Dönem sonu işlemlerini bitirilip hazırlanacak beyanname elektronik ortamda vergi dairenize gönderir.

Basit Usulde Ticari Kazanç

Bir hesap döneminin hasılatı ile giderler ve satılan ürünlerin alış bedelleri arasındaki olumlu farka basit usulde ticari kazanç denir.

Basit usulde, mükellef, defter tutma yükümlülüğünde değildir. Mükellef
her sene şubat ayında yıllık gelir vergisi beyannamesi vermekle yükümlüdür.

Basit usulde mükellef vergi tevkifatı yapmaz, muhtasar beyanname vermez.

Basit usulde mükellef, geçici vergi ile ilgili bildirimde bulunmaz, beyanname vermez.

Basit usulde mükellef, teslim ve hizmetleri ile ilgili KDV istisnasından yararlanır.

Mükellef ticari kazancını tespit ederken, amortisman konusu olan ekonomik değer alış ve satışlarını dikkate almaz.

Basit usulde, 2020 yılı için, ticari kazanca yıllık 11.000 TL indirim hakkı vardır.

Engellilik indirimi (2020 yılı)

Basit usulde engellilik indirimini vardır.
Birinci derece sakatlar için 1.400 TL,
İkinci derece sakatlar için 790 TL,
Üçüncü derece sakatlar için 350 TL.

Çalışma gücünün asgari % 80’ini kaybetmiş olan birinci derece engellidir.
Çalışma gücünün asgari % 60’ını kaybeden ikinci derece engellidir.
Çalışma gücünün asgari % 40’ını kaybetmiş olan ise üçüncü derece engellidir.

Basit Usulde ticari kazanç nasıl tespit edilir?

Basit usulde ticari kazanç, bir hesap dönemindeki hasılat ile giderler ve satılan mallların alış bedelleri arasındaki olumlu farktır.

Söz konusu fark, alınıp ve verilmesi zorunlu olan alış, giderler ve hâsılatla ilgili belgelerdeki kayıtlı tutarlar esas alınarak hesaplanacaktır.
Bu şekilde kazanç tespit edilirken emtia ticareti ile uğraşanlar;

1) Hesap dönemi sonunda emtia mevcudunun değerini hasılata;

2) Hesap döneminin başındaki emtia mevcudunun değeri de giderlere ilave eder.
Kullanılan sabit kıymetler gider olarak yazılmaz ve üzerlerinden amortisman hesabı yapılmaz.

Gelir üzerinden hangi indirimler yapılır?

Basit usulde mükellef, her yıl beyanname ile bildireceği gelirlerine ilgili, Gelir Vergisi Kanunu 89’uncu maddeye göre şahıs sigorta primlerini, eğitim ve sağlık harcamalarını, bağış ve yardımlar ile engellilik durumunu indirim konusu yapma hakkına sahiptir. Mükellefin bu indirimleri yapılabilmesi için beyanname konusu bildirireceği bir gelirinin olması ve söz konusu indirimlerin de mevzuata uygun olmalıdır.

Basit usulde indirim, ticari kazanca uygulanır. Mükellefin beyan etmek zorunda olduğu kira geliri, menkul sermaye iradı gibi gelirleri varsa, bunlara indirim uygulanmaz.
Bir başka önemi husus, eğer vergilendirme döneminde kazanç elde edilmemişse veya 11.000 TL’nin altında kazanç elde edilmişse faydalanılamayan indirim tutarı gelecek yıllara devredilmez..

Basit usulde mükellef, genç girişimcilere tanınan 75.000 TL’lik kazanç istisnası ile 11.000 TL’lik kazanç indiriminden birlikte faydalanamaz.

Ticari Kazanç Beyanı

Basit usulde, her yıl verilen Gelir Vergisi Beyannamesi doldurulurken dikkat edilmesi gereken konular:

1) Beyanname bir örnek olarak doldurulur.

2) Mavi ya da siyah tükenmez kalem kullanılır, büyük matba harfleri ile doldurulur.

3) Okunaklı olmalı, silinti ve kazıntı olmamalı.

4) Rakamlar arasına herhangi bir işaret konulmamalı.

5) Sayısal ifadeler romen rakamı ile yazılmaz.

6) Alfabetik karakterlerin sola, sayısal karakterleri ise sağa yanaşık olarak yazılmasına dikkat edilir.

7) Elektronik ortamda beyanname veren mükellef beyannamesini,
https: ebeyanname.gib.gov.tr
adresindeki kılavuzda belirtildiği
şekilde doldurmak zorundadır.

Mükellef, söz konusu beyannamenin 1 ve 2 no’lu satırlarına, bağlı olduğu vergi dairesini, il ya da ilçe adını yazmalıdır.

Mükellef, vergilendirmeni dönemini 3 no’lu satıra, vergi kimlik numarasını veya T.C. kimlik numarasını 4 numaralı satıra, Bağ-Kur (SGK) numarasını ise 5 no’lu satıra yazmalıdır.

Ayrıca, kimlik ve adres bilgilerini de eksiksiz olarak doldurmalıdır.

Ticari Kazançlara İlişkin Bildirim bölümüne, mükellef unvanını ve faaliyet konusunu yazmalıdır. Ayrıca Tevkif Yoluyla Kesilen Gelir Vergisi Bildirimi ilgili kısma yazılarak beyannamenin 5 numaralı tablosundaki Vergi Bildirimi bölümünün 38 no’lu satırına aktarılacaktır.
Yıl içinde ödenmiş olan Sosyal Güvenlik (BAĞ-KUR) primi 16 no’lu
satıra yazılmalıdır. 15 no’lu satırda bulunan tutardan 16 no’lu satırda bulunan BAĞ-KUR (SGK)
primi çıkartıldıktan sonra kalan tutar, 17 no’lu ticari kazançlar toplamı satırına yazılmalıdır.

Gelir Bildirimi kısmının 18 no’lu satırına, Tablo-2’deki 17 no’lu satırda yer alan kar veya zarar yazılmalıdır. Bu kısmın 19 no’lu satırına, Gelir Vergisi Kanunu 88’inci maddesine göre geçmiş yıl zararlari yazılmalıdır. Peş peşe 5 yıl içinde indirilemeyen zarar bakiyesi gelecek yıllara devrolunmaz.
Bu tablonun 20, 21, 22, 23, 24, 25 ve 26 no’lu satırlarına Gelir Vergisi Kanununu 89’uncu maddesinde bulunan indirimler yazılırr. 19 no’lu satıra yazılmış olan geçmiş yıl zararları ile 20, 21, 22, 23, 24, 25 ve 26 no’lu satırlarda bulunan indirimler toplamı 27 no’lu satıra yazılmalıdır. 28 no’lu satıra, 18 no’lu satırdaki kârdan, 27 no’lu satırdaki mahsup edilecek indirimler ile geçmiş yıl zararlarının toplamı çıkarıldıktan sonra kalan tutar yazılmalıdır.

Geçmiş Yıl Zararları kısmına, son 5 yılın zararları yazılıp toplam zarar tutarı bulunur.

Vergi Bildirimi kısmının 35 no’lu satırına vergiye tabi gelir yazılır. 36 no’lu satıra hesaplanan gelir vergisi yazılır, 37 no’lu satıra hesaplanan vergi indirimi tutarı, 38 no’lu satıra kesinti yoluyla ödenmiş vergiler yazılır, 39 no’lu satıra ödenmesi gereken gelir vergisi, 40 no’lu satıra vergi indiriminin mahsubundan sonra kalan tutar, 41 no’lu satıra iadesi gereken gelir vergisi yazılır. Aynı tabloda bulunan 42 no’lu satıra ise kalan vergi indirimi tutarı yazılır.

Hesap Özeti Giderler kısmına, dönem başındaki mal mevcudu, dönem içinde satın alınmış olan emtia ve giderler, Gelirler kısmına ise dönem içinde elde edilmiş olan hasılat, diğer gelirler ve dönem sonu mal mevcudu yazılıp giderler ve gelirler arasındaki fark kar veya zarar olarak ilgili kısma yazılmış olmalıdır.

Çalıştırılan İşçilere Ait Bilgiler kısmına, vergilendirme dönemi içindeki tam yıl ya da kısmi olarak çalışanlar yazılır, çalıştırılan işçi sayısı ikiden çok ise bu tablo liste halinde beyannameye eklenir.

Gelir Vergisi Beyannamesinin Zamanı ve Yeri

Basit usulde mükellef, 1-25 Şubat arasında yıllık gelir vergisi beyannamesini kayıtlı bulunduğu vergi dairesine verir.

Basit usulde mükellef, beyannamesini elden de verilebilir, posta ile de gönderebilir.

Eğer mükellef beyannamesini
kayıtlı posta ile gönderimişse, zarfın üzerine PTT tarafından yazılmış olan kabul tarihi beyannamenin verildiği tarih olarak kabul edilir..

Beyanname kayıtsız posta ile ya da özel dağıtım şirketleri gönderilmiş ise vergi dairesinin evrak kayıt tarihi beyannamenin veriliş tarihi olacaktır.

Bildirim Yükümlülüğü

Basit usule tabi mükellefin vergi dairesine bildirmek mecburiyetinde olduğu hususlar

1) İşe başlama;

2) Adres iş değişikliği ve işletmede değişiklik;

3) İşi bırakma.

İşe başlama, Basit Usulde işe başlama tarihinden itibaren 10 gün içinde bağlı olduğu vergi dairesine yapılır.

Mükellefiyet tesisi işlemleri için, İşe Başlama veya İşi Bırakma bildirimiyle, gerekli kontrol ve teyit işlemlerinin yapılabilmesi için nüfus cüzdan aslının ibraz edilmesi, işyeri bilgilerinin İşe Başlama veya İşi Bırakma bildirim formunda bulunan alanlara yazılması yeterli olacaktır.

Basit Usulde mükellef, adres, iş veya işyerlerinde meydana gelen değişiklikleri, değişikliğin meydana geldiği tarihten itibaren 1 ay içinde bir dilekçe ile bağlı olduğu vergi dairesine bildirmek mecburiyetindedir.

İşi Bırakma, vergiye konu olan işlemlerin tamamen durdurulduğunu ve sona erdiğini ifade eder. İşi bırakan mükellef, 1 ay içinde vergi dairesine işi bıraktığını bildirmelidir.

Basit Usulde Belge Düzeni

Basit usulde vergiye tabi mükellef, hasılatları ile ilgili, Vergi Usul Kanuna göre fatura, perakende satış belgesi ve ilgili mevzuattaki diğer belgeleri kullanmak ve düzenlemek zorundadır. Mükellefin, mal ve hizmet teslimleri için de fatura, müstahsil makbuzu, gider pusulası ve Vergi Usul Kanuna göre diğer belgeleri almak mecburiyeti vardır.
Basit Usulde mükellef, vergi matrahlarının tesbiti ile ilgili giderlerini tevsik etmek zorundadır.

Basit Usule göre vergilendirilen mükellefin, kullanacağı belge ve zarfların sadece Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu (TESK) tarafından bastırılması mümkündür.

Basit Usul tabi mükelleflerin kayıtları ister Odalar içindeki muhasebe ofislerinde tutulsun, isterse kendileri tarafından tutulsun, kullanılması gereken belgelerin bağlı oldukları Oda ya da Birlikten temin edilmesi zorunludur.

Mükellefin bulunduğu yerde bağlı bulunduğu Oda ya da Birlik yoksa, en yakın Oda ya da Birliğe ya da Karma Odaya kayıt yaptıracaktır. Kullanmak zorunda olduğu belgeleri de kayıt yaptırdığı bu Odadan alacaktır.

Basit Usule tabi olup, meslek odalarına üye kayıtları yapılamayan inşaat ustaları gibi mükellefler, kullanmak zorunda oldukları belgeleri ikinci sınıf tüccarların tabi oldukları esaslara göre anlaşmalı matbaalara bastırmak ya da noterlere onaylatarak temin ederler. Bu kişiler belgelerini, faaliyette bulundukları yerdeki Oda ya da Birlikten de temin edebilirler.

Basit Usule tabi mükellefler, belge vermedikleri günlük hasılatlarına ilişkin, gün sonunda tek bir fatura düzenleyebilirler. Ve bu düzenledikleri faturanın alıcı bilgileri bölümüne ‘…tarihindeki toplam hasılat’ yazabilirler.

Basit Usulde Belge İptali

Basit Usule tabi mükellefin, işini biraktığında kullanmadıkları belgelerin iptali, belgeleri vermiş olan

Oda veya Biliklerce yapılır. Fakat belgelerini anlaşmalı matbaalara bastırmak ya da noterlere onaylatarak temin etmiş olan mükelleflerin belgelerinin iptalini vergi daireleri yapar. İşini bırakanlardan, kullandıkları belgeleri sunamayanlar ile eksik belge ibraz edenler ya da belgelerini kaybettiğini bildirmiş olan mükelleflerin durumu, ilgili Oda ya da Birlik tarafından düzenlenen bir tutanak ile tespit edilecektir. Bu mükellefler, bir taraftan usulsüzlük cezası öderler, diğer taraftan ilgili dönem vergi matrahlarının tespit edilmesi için takdir komisyonuna sevk işlemine maruz kalırlar.

Kayıtların Tutulması

213 sayılı Vergi Usul Kanunu, defter tutma mecburiyeti getirmiştir ancak, Gelir Vergisi Kanununa gereğince kazançları Basit Usule tabi olan mükellefler için bu mecburiyet yoktur.

Basit Usule tabi mükellef kayıtlarını hiçbir izne gerek olmadan kendisi de tutabilmektedir. Bu durumda, vergilendirme işlemleri kendiler tarafından yerine getirilmektedir

Mükellef, satış ve hizmetleri için düzenlediği hasılat belgelerini bir zarfa, faaliyetleri ile ilgili olarak mal ve hizmet alışları ile giderleri için aldığı gider belgelerini başka bir zarfa koyar ve saklar.

İktisadi Kıymet Satışı

Basit Usule tabi bir mükellef, taşıt veya başka bir sabit kıymetini satması dolayısıyla fatura düzenlemek zorunda değildir. Bu mükellefçe yapılan taşıt satışının noter satış sözleşmesi ile diğer sabit kıymet satışları ise söz konusu sabit kıymetleri satın alan mükellef tarafından gider pusulası ile tevsik edilebilir.

Basit Usulde vergilendirilen mükellef, sahte ya da muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge düzenlerse, bu hususun kendisine tebliğ edildiği tarihi takip eden aybaşından itibaren
ikinci sınıf tüccarlara ilişkin hükümlere tabi olur ve Gerçek Usulde vergilendirilir.

Basit Usulde Belge Muhafaza ve İbraz Yükümlülüğü

Basit Usulde mükellef, yıllık beyannamesini verdikten sonra o yıla ilgili belgeler muhafaza edilmek üzere mükellefe teslim edilir. Mükellef, söz konusu belgeleri, ait oldukları yılı takip eden takvim yılı başından itibaren 5 yıl muhafaza etmek zorundadır.
Bu şekilde Basit Usule tabi mükellefin, bir takvim yılı içinde aldığı mal ve hizmetlerle ilgili belgeleri ve yaptığı giderler ile hasılat belgelerini, ilgili bulundukları yılı takip eden yıldan itibaren 5 yıl saklaması ve yetkili makam ve memurların talebi üzerine ibraz etmesi gerekir.

Tevsik Zorunluluğu

Basit Usulde, vergiden muaf mükelleflerin, kendi aralarında yaptıkları ticari işlemler ile nihai tüketicilerden mal ve hizmet bedeli olarak yaptıkları 7.000 TL’yi aşan tahsilat ve ödemelerini, aracı finansal kurumlar aracılığıyla yapmaları ve bu işlemleri aracı kurumlarca düzenlenen dekont, hesap bildirim cetveli, alındı gibi belgelerle tevsik etmeleri zorunludur.
Söz konusu aracı kurumlar 5411 sayılı Kanunda geçen banka, 6493 sayılı Kanunla yetkilendirilmiş kuruluşlar, 6475 sayılı Kanunla kurulan Posta ve Telgraf Teşkilatı A.Ş.’dir.

Vergi Levha Almak ve Bulundurmak

Basit Usule tabi bir mükellef, her yıl Mayıs ayının son gününe kadar vergi tarhına esas olan kazanç tutarları ile bunlarla ilgili vergi miktarlarını gösteren vergi levhasını almak zorundadır. Ayrıca, yetkililer tarafından istendiğinde ibraz etmek üzere bulundurmak mecburiyetindedir.

Ödeme Kaydedici Cihaz Kullanmak

Basit Usule tabi bir mükellef, ödeme kaydedici cihaz kullanabilir.

Basit Usulde vergilen mükellefin yanında çalışanlar ve karne alınması

Basit Usule tabi mükellefin kendi işyerinde bilfiil çalışması ya da bulunması şarttır. Bu mükellef işlerinde yardımcı işçi ya da çırak çalıştırabilir. Basit Usule tabi mükellefin yanında çalışan kişiler diğer ücretli olarak vergilendirilir. Bu kişiler vergi karnesi almak zorundadırlar. Bu nedenle, Basit Usule tabi mükellef, yanında çalışanların vergi karnesi almalarını ve karnelerinde yazılı vergileri ödemelerini temin etme yükümlülüğündedir.

Kira Ödemesi

Basit usulde mükellef, işyerini kiralamışsa, kira ödemelerini
miktar sınırlaması olmaksızın banka veya Posta ve Telgraf Teşkilatı A.Ş. tarafından düzenlenen belgelerle tevsik etmek zorundadır.

Eğer işyeri kirası, müşteriden alınan bir çek ile ödenmişse, çekin elden kiralayan kişiye ciro edilmesi ve bu kişinin de bankadan çeki tahsil etmesi halinde mükellefin kira ödemesini tevsik etme şartı yerine getirilmiş olur.

Banka veya Posta ve Telgraf Teşkilatı A.Ş. aracığıyla para yatırma ya da havale, çek ya da kredi kartı gibi araçlar kullanarak yapılan tahsilat ve ödemelerle ilgili duzenlenen dekont ya da hesap bildirim cetvelleri tevsik edici belge olarak kabul edilir. Bankaların internet şubelerinden yapılan ödeme ve tahsilatlar da aynı şekilde değerlendirilir.

Söz konusu zorunluluklara uymayan Basit Usule tabi mükellefe kesilecek ceza, o yıl için belirlenen özel usulsüzlük cezasından az olmamak şartıyla her bir işlem için bu işlemle ilgili tutarın % 5’idir. Ayrıca, söz konusu ceza hem kiracıya, hem de kiralayana ayrı ayrı kesilir.

Katma Değer Vergisi

Basit Usule tabi bir mükellefin, mal teslim ve hizmetleri katma değer vergisinden istisna edilmiştir. Yani, mükellefin, KDV beyannamesi verme yükümlülüğü yoktur.

Basit Usule tabi bir mükellef, mal teslim ve hizmetlerinde katma değer vergisi hesaplamatacağından, bu mükellefte mal ve hizmet alan mükelleflerin indirim konusu yapacakları bir katma değer vergisi olmayacaktır.

Gerçek Usule tabi bir mükelleften mal ve hizmet satın alan Basit Usule tabi bir mükellef, ödediği katma değer vergisini gider ya da maliyet olarak dikkate alır. Ancak, Basit Usule tabi olduğu ve işlemleri katma değer vergisinden istisna olduğu halde düzenledigi belgede katma değer vergisini gösteren veya ‘KDV dahildir’ ibaresine yer veren mükellef, belgede belirtilen katma değer vergisini takip eden ayın yirmi dördüncü günü akşamına kadar beyan etmek, yirmi altıncı günü akşamına kadar da ödemek mecburiyetindedir.
Mükellefin, belgenin KDV satırını çizerek ‘KDV dahildir’ yazması veya KDV satırı yerine belgenin başka bir yerine ‘KDV dahildir’ yazması durumu değiştirmez.

Özel Tüketim Vergisi

ÖTV Kanununa ekli olan,

(I) sayılı listede belirtilen malların ithalatçısı ya da imalatçılarının;

(II) sayılı listede belirtilen mallardan kayıt ve tescile tabi olanları ilk iktisap kapsamında teslim edenlerin,

(II) sayılı listede belirtilen mallardan kayıt ve tescile tabi olmayan mallar ile (III) ve (IV) sayılı listelerde bulunan malların imalatçılarının, ithalatçılarının ya da müzayede yoluyla satışını yapanların, Basit Usule tabi olması, bunların ÖTV mükellefi olarak 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanununda yer alan sürelerde ÖTV beyan edip ödemelerini etkilemez.

Geçmiş Yıl Zararları ve 5 Yıl Prensibi

Basit Usulde gelir hesaplanirken gelir unsurlarının bazılarından doğan zararlar diğer kaynakların kazanç ve iratlarına mahsup edilir. Bu hususta, Gelir Vergisi Kanunu 80’inci maddede belirtilen diğer kazanç ve iratlardan doğanlar hariçtir.

Bu mahsupla kapatılmayan zarar, müteakip yılların gelirinden indirilmektedir. Takip eden 5 yıl içinde mahsup edilmeyen zararın sonraki yıllara devredilmesi mümkün değildir.
Ayarıca, vergilendirme döneminde geçmiş yıl zararı bulunduğu halde, kâr beyan ederek geçmiş yıl zararları indirim konusu yapılmazsa, sonraki yıllarda bu dönem için indirim yapılamaz. Bu takdirde, geçmiş yıl zararları için tanınan indirim hakkından vazgeçilmiş sayılır.