Doların neredeyse her saat başı farklı düzeyde fiyatlanması tüketicilerden ziyade üreticiler için çok büyük bir sorun teşkil etmektedir. Başta maliyetine mi, sipariş edilecek fiyatına göre mi fiyatlandırılacağı olmak üzere çeşitli sorunlarla yüzleşen ve fiyat artışı yapması durumunda müşteri kaybetme riskiyle karşı karşıya kalan işletmeler için dolar artışına karşı işletmenizi korumak için 10 önlem ve risk analizi gibi konulara değinilmesi yararlı olacaktır.
Döviz Kuru ve Risk Analizi
Başta döviz kuru olmak üzere risk analizi, enflasyon ve faiz gibi konular yalnızca bankacıların ya da finans uzmanlarının değil işletmecilerin de çok yakından takip etmesi gereken konulardır. Küçük işletmeler de tıpkı çok büyük bir işletme gibi ekonomi konjonktürünü iyi anlamalı ve takip etmelidir, aksi takdirde yaşanan basiretsizlik nedeniyle işler iyi gidiyor gibi görünse dahi iflas söz konusu olabilir.
Eğer işletmeniz başta dolar olmak üzere çeşitli ülkelerde oluşan maliyetlere katlanıyor, yani dışarıya ödeme yapıyorsa kur riskinden kaynaklanan problemlerle başınız belada olabilir. Gelirlerinizi doğrudan doğruya etkileyen bu problemden uzak durmak için yapabileceğiniz bazı şeyler var ve aşağıda her birine ayrıca değinildi, fakat önce para ve döviz kuru riski nedir kısaca tanımlamak yararlı olabilir.
Döviz Kuru Riski Nedir?
Temelde yerel para biriminin diğer para birimleri karşısında değer kazanması ya da kaybetmesi riskine döviz kuru riski denir. İstisnasız hiç kimse döviz kurunun ne olacağını söyleyemez ve bununla ilgili hissiyattan öte bir güvence de veremez, dolayısıyla döviz kuru riski her zaman vardı ve var olmaya da devam edecek.
Döviz kuru riskinin var olması işletmeciler için her zaman kötü bir şey de değil, her iki taraf için de döviz kuru riski mevcut olduğundan dolayı çoğu zaman anlaşmalar fiyatlama konusunda daha pazarlığa açık hale geliyor, dolayısıyla orta yolu bulmak da mümkün oluyor.
Ne Kadar Riske Girdiğinizi Nasıl Hesaplarsınız?
Yapacağınız işin kur açısından ne kadar risk içerdiğini hesaplamanız fiyatlama yapmanız konusunda oldukça önemli bir konudur. Potansiyel bir risk söz konusuysa (şu anda dolar kurunca ciddi bir risk mevcut) ilk yapılması gereken nicelleştirmektir. Verileri analiz etmeli, değerlemeleri yazmalı ve en kötü senaryoda ne kadar para kaybedeceğinizi hesaplamalısınız. Risk analizi yaparken en iyi ihtimale bakmanız gerekmez, sadece en kötü ihtimali hesaplamalı ve göze alabileceğiniz bir risk olduğundan emin olmalısınız. İyi yönde gelişecek her küçük olay işletmeniz için zarardan kara geçiş demektir.
1 – Faturalar
Sözleşme başta olmak üzere kesilecek her türlü fatura ve yapılacak her türlü ödeme için yerel para birimimiz TL ile anlaşmakta ısrarcı olmanız gerekir. Bu ısrarınız sayesinde döviz kuru riskini sadece tek başınıza sırtlanmanız gerekmez ve hatta karşı taraf TL ile fatura kesilmesine imkan sağlayacağını belirtirse kur riskini üzerinizden tamamen attınız demektir. Çoğu zaman TL ile faturalandırma teklifi kabul edilmez, ancak bir yolunu bulmalı ve karşı tarafı buna ikna etmelisiniz. Yaratıcı bir ödeme sepeti oluşturabilir, bunun içerisinde yalnızca TL ve dolar değil farklı para birimlerinin de yer aldığından emin olabilirsiniz.
2 – Muhasebede Netlik ve Zaman Faydası
Çin’deki tedarikçinize 1 milyon dolar borcunuz varsa ve Çin’de ya da farklı bir ülkede satış yaptığınız firma size 1.1 milyon dolar borçluysa zaman, komisyon ve iş yükü gibi maliyetlerden kaçınmak için 100 bin dolar ödeme talep edip iki firma arasında ödeme geçişini mümkün kılmanız gerekir. Bunu neden yapmanız gerektiğine ilk bakışta anlam verememiş olabilirsiniz, ancak banka aracılığıyla size yapılacak ödemenin 3-4 gün içerisinde ulaşacağını, bu paranın Çin’deki diğer firmaya da 3-4 günde ulaşacağını yani toplamda en az 8 günlük bir kaybın olduğunu hesaba katmanız gerekir. Unutmayın dolardan kaynaklanan riski minimize etmek için yapmanız gereken en önemli şey ve takınmanız gereken tutum her zaman için riski paylaşmaktır, arada geçecek süre de şu anki durum için ciddi bir risk demektir .
3 – Yönetim ve Giderler
ABD’ye iş gezisine gittiğinizi ve bu sırada yapmanız gereken harcamaları finanse etmesi için TL’yi USD’ye çevirmeniz gerektiğini düşünelim, doların değerlenmesi TL bazında iş gezinizi daha düşük maliyetle yapmanız anlamına gelecektir, ancak tam tersi durum için ciddi bir maliyet söz konusu olabilir. Dolayısıyla ağırdan almayı ve basiretli davranıp, geleceğe ilişkin tahminleme yapabilmeyi ilke edinmeniz gerekiyor. En önemlisi ise her zaman için ne kadar risk aldığınızı hesaplamak, örneğin en kötü ihtimalle ne kadar maliyete katlanacağınızı bilemiyorsanız buna odaklanmayı düşünün ve en kötü senaryoyu oluşturmaya çalışın. Eğer senaryoyu oluşturamıyorsanız, tahmin yapın ve buna sadık kalın, alacağınız kararları geciktirmeniz riskinizi bir baz puan dahi azaltmayacaktır
4 – Vadeli Döviz Sözleşmeleri
Vadeli döviz sözleşmesi sayesinde alıcı olarak siz ve satıcı olarak karşı firma arasında mutabık olunan döviz kuruyla işlem yapılır. Sözleşmede belirlenen döviz kuru her iki taraf için de riskin paylaşılması anlamı taşır ve hali hazırda ithalatçıların en sık başvurduğu yöntemlerden birisidir. Başta ilaç sektörü olmak üzere neredeyse her sektörde rastlanabilecek vadeli döviz sözleşmelerini kullanmayı düşünebilirsiniz, ancak bunun sizi koruma altına alacak bir sözleşme olmadığını sadece riski paylaşmanızı mümkün kıldığını unutmayın.
5 – Spot Kilit Yöntemiyle Para Piyasası Riskinden Korunun
Para piyasası riskinden korunma genellikle uluslararası operasyonlar yöneten firmaların başvurduğu çok teknik, döviz işleminin değerini kilitlemeyi sağlayan güzide bir yöntemdir. Bu yöntem sayesinde para piyasası riskinden korunabilir ve dövizinizin değerini kilitleyebilirsiniz.
Sistemi sayısal ve teorik olarak anlatmaktansa örneklendirme yapmak daha mantıklı olabilir;
Türk bir şirketin 6 ay içerisinde ABD’li bir firmadan malzeme satın alması gerektiğini, TL yerine USD ödemesi gerektiğini düşünelim. İzlenmesi gereken strateji:
- TL’yi bugünkü USD borç değerine eşdeğer miktarda ödünç alın.
- Ödünç aldığınız TL’yi spot döviz kuru üzerinden USD’ye dönüştürün.
- Bir miktar depozito ödemesi yapın, artanın tamamını vadeli mevduat başta olmak üzere en yüksek getiri sağlayan hesaba yatırın.
- Ödeme yapmanız gerektiğinde ödemenizi yapın.
Bu 4 adım kur riskini minimize etmenizi sağlayacaktır ve amacı zarar etmemeyi sağlamaktır. Bu görevi çoğu zaman başarıyla yerine getiren bu döngüyü işinize uyarlamak birçok sorunu çözebilir.
6 – Maliyetleri ve Geliri Eşitleyin
Maliyetleri ve geliri eşitlemek bulunduğunuz yerde kolay gibi görünmeyebilir, ancak yapacağınız bir yatırım ve işinizi ithalat yaptığınız ükeye taşımak maliyet/gelir arasındaki dengesizlik probleminizi çözmenizi sağlayabilir. İthalat yaptığınız ülkeleri ve bunlardan hangilerinde işinizi kurabileceğinizi düşünün, kendi ithalat ağınızı geliştirmek ve işinizi oraya taşımak pazarınızı kaybetmeden maliyetlerinizi gelirinize eşitlemenizi sağlayacak ve döviz kurundaki değişmelerden çok daha az etkilenmenizi sağlayacaktır.
7 – Türevleri ile Riski Paylaştırın
Riski sadece para üzerinde biriktirmeyin ve işinize özgür takas yöntemleri geliştirerek farklı anlaşmalar geliştirmenin yollarını ayırın. Unutmayın iş dünyasının içerisindesiniz ve daha önce bir şeyin yapılmamış olması o şeyin mantıksız olduğu anlamına gelmez. Kendiniz ve karşınızdaki için en iyi olacak şeyi düşünün, bu sizin fırsatınız olabilir ve yeni bir iş modeli geliştirebilirsiniz.
Dolar 2020 Yılı Sonunda Ne Olacak (2021 Tahmini) konulu yazımızı da okuyarak döviz kuru hakkında daha detaylı bilgilere ulaşabilirsiniz.
