Cari Açık Nedir ve Kapanması İçin Ne Gibi Önlemler Alınabilir

Gelişmekte olan ülkeler başta olmak üzere ekonomik büyümenin dışa bağımlılık oranı yüksek olan ülkelerin en ciddi problemlerinden birisi de cari açıktır. Cari açık doğrudan ekonomik refahın ya da olumsuzluğun bir göstergesi olmasa da ekonomi konjonktürü hakkında oldukça dayanaklı veriler sunmasıyla ekonomi uzmanları tarafından da sıkça tartışılmaktadır. Türkiye için de çok ciddi bir tehlike olan cari açık sorunu uzun yıllardır sermaye hareketlerinden doğan gelirlerle karşılanamamakta ve giderek daha da büyümektedir.

Bu kapsamda cari açığın kapsamına, önemine ve neden dikkat edilmesi gereken bir şey olduğuna değindikten sonra çözümü için yapılabileceklere de kısaca değinmek yararlı olacaktır.

Cari Açık Nedir?

Cari açık, en basit haliyle ihracattan kazanılan paranın ithalatla yurt dışına yapılan ödemeleri karşılayamaması durumudur. Dış ticaret açığı olarak da tasvir edilebilir.

Cari açığı 3 farklı başlıkta incelemek mümkündür, bunlar:

• İthalat ve ihracat,
• Hizmet faaliyetleri,

İthalat ve ihracat cari açığın ortaya çıkmasındaki en büyük nedendir. Devletlerarası bir boyutta olmasından mütevellit hacmi de oldukça büyüktür.

Hizmet faaliyetleri ise taşıma, sigortacılık, turizm vb. hizmetleri kapsamaktadır. Bilindiği gibi bu hizmetlerin ülke içerisinde olduğu gibi ülke dışarısında da karşılanması mümkündür ve bu açıdan cari açığa sebep olabilmektedir.

Transferler ise yurt dışında çalışan ülke vatandaşlarının ya da yurt içinde çalışan yabancı ülke vatandaşlarının ülkeye giriş çıkışları nedeniyle oluşan bütçe açığıdır. Örneğin Türkiye’de faaliyette bulunan yabancı bir iştirak kazandığı parayı beraberinde yurt dışına yani asıl merkezine götürüyorsa bu nedenle de cari açık oluşacaktır. Son zamanlarda hakkında en çok tartışılan ve kafa yorulan cari açık kalemi yaşanan siyasi sorunlar, darbe teşebbüsü vb. nedenlerle transferlerin artmasıdır.

Cari Açık Nasıl Kapatılır?

Cari açığın tamamen kapatılması gelişmekte olan ülkeler için çok iyi bir şey değildir. Ekonomiyi matematiğe indirgemektense konjonktürünü anlamaya çalışmak ve cari açığın da faydalı kullanılabileceğini unutmamakta yarar var. Bu açıdan cari açığın tamamen kapatılmasından ziyade ülke için tehlike oluşturmayacak düzeyde bir boyuta indirgenmesi için neler yapılması gerektiğine değinmek gerekir.

Bir önceki başlıkta değinildiği gibi cari açığın oluşmasına en büyük etki ihracat ve ithalat tarafından yapılmaktadır. Bu kapsamda en etkili çözümün de bu kalemlerde aranması gerekir. Ülkenin ithalatı ihracatından daha hızlı artmakta ve ithalatın karşılanma oranı düşmekteyse bu bir çıkmaza yol açacaktır. Yapılabilecek en basit çözüm ithalata sınırlama getirmek ve tasarrufu arttırmaktır.

Cari açığın en hızlı çözüme kavuşturulabileceği yöntem olan ithalat sınırlamaları, en yüksek ticaret hacmine sahip olmasından mütevellit doğrudan doğruya tüketim sektörüne etki edecektir. Dolayısıyla asıl amaç olmasa da tüketimin de sınırlı sayıdaki ithalat karşısında sınırlandırılması gerekmektedir. İşte burada bir adım daha atılmalı ve tüketim harcamaları düşürülmelidir. Neden kredi kartı taksit sayıları bu kadar düşük diye soran tüketiciler ithalat sınırlamalarının kredi ve kredi kartı taksit sayılarının düşürmesi vasıtasıyla tüketiminin kısıtlanmaya çalışıldığını bilmelidir.

Kredi kartı taksit sayılarının düşürülmesi ve kredi kullanımının kısıtlanması durumunda yapılabilecek harcamalar da sahip olunan parayla sınırlı kalma eğilimi gösterecek ve iç talep ile sınırlı ithalat dengelenmiş olacaktır.

Cari açığı kapatmanın diğer bir yolu da tasarrufları arttırmaktır. Tasarruf, kazanılan paranın harcanmayan ve biriktirilen kısmını ifade etmektedir. Tasarruf yapmak isteyen tüketicilerin ya geliri artmalı ya da yaşam kalitesi düşmelidir.

Cari açığı kapatmanın en mantıklı ve sürdürülebilir yolu ise ihracatı arttırmaktır. İhracatın artması için üretim yapılmalı ve ticaret ilişkileri  geliştirilmelidir. İhracat yapmak da üretimle doğru orantılı değildir. İhracatı yapılacak malın diğer ülkelerde üretilen mallarla rekabet edebilmesi için yüksek teknoloji içermesi ve gerçekten pazarında fark yaratan ürünlerden olması gerekir. Aksi taktirde üretilen ürünler uluslararası pazarda alıcı bulamayacaktır.

Yorum

Türkiye açısından konuşulacak olursa reel anlamda gelir her geçen gün artmaktan ziyade düşmekte, buna karşın tasarruf yapmaya çalışan tüketiciler zaten eriyen gelirlerinin yaşam kalitesini düşürmesine katlanmakta ve mümkünse biraz daha az tüketim yaparak tasarruf etmeye çabalamaktadır. Bu nedenledir ki ülkemizde kişi başına makarna tüketimi 8,5 kg olarak açıklanmıştır. Dolayısıyla tüketicilerin tasarruf yapma eğilimlerinin olmadığından bahsederek kolaya kaçmak yerine reel anlamda gelirlerin artmasına neden olacak ihracat konusuna yoğunlaşmak gerekir. Yüksek teknolojili ürün üretimi yapılmadığı ve ihracat artmadığı sürece cari açık bir kara delik olmaya devam edecektir.

Sitemiz üzerinden Ülke Ekonomisi Nasıl Canlanır ve Şaha Kaldırılabilir konulu bölümümüzü de buradan inceleyerek, ülkemiz ekonomisine dair yapılabilecek ve yapılması gereken çalışmalar üzerine bilgi edinebilir, fikirlerinizle sizler de katkı sağlayabilirsiniz.