ABD Neden Sürekli Dolar Basıyor

ABD doları dünyanın rezerv para birimi olmayı başarmıştır ve bu kapsamda uluslararası ödemelerde en sık kullanılan para birimidir. Böylesine önemli bir para birimi olması, güvenilmesi tabii ki ABD’ye çeşitli avantajlar sağlamaktadır. Hatta bu avantajlar öylesine ileriye gidebilmektedir ki ABD’nin bastığı her bir birim para ve bunun yarattığı olumsuz etki farklı bir ülke tarafından daha ucuza satın alınır hale gelmiştir.

Normal şartlarda ABD para bastıkça fakirleşmesi, enflasyonun ortaya çıkması gerekir çünkü ekonomi dinamiği bunu gerektirir, ancak doları değişim aracı olarak kullanan farklı bir ülke ABD’nin bastığı paradan doğan değer kaybını kendi para birimiyle karşılamakta, dolayısıyla ABD’nin fakirleşmemesini sağlamaktadır.

ABD’nin dünya rezerv para birimi olarak kendini kabul ettirmesi hiç kolay olmadı ve bu gerçektende küçümsenecek bir başarı olarak görülmemeli. Diğer ülkelere nazaran daha uzun ve değerli tahviller oluşturan, yaptığı ekonomik yardımlarla doları farklı ülkelere sokan ve bir değişim aracı olarak kabullendiren ABD’nin sürekli dolar basma serüveni 1970’li yıllarda doların altın endeksli olmaktan çıkarılmasıyla başladı.

ABD Nasıl İstediği Kadar Para Basabiliyor

Aslında her devlet istediği kadar para basmakta özgürdür, Türkiye’de dilediği kadar para basabilir fakat bunun bazı olumsuz sonuçları olacaktır ve Türkiye bu olumsuz sonuçlara katlanmak durumundadır. Fakat ABD için işler aynı değildir, ABD 1945 ile 1973 yılları arasında doların hızlı yükselişe geçtiği dönemlerde dünyadaki tüm para birimleri kendisini dolara endekslemiş, dolar da kendisini altına endekslemişti.

İlerleyen yıllarda ABD’nin yurt dışına altın satmaya başlaması ve altın stokunu azaltması sonrasında dış ticaret açığının hızlı şekilde yükselmesi ABD’de bir şeylerin değişmesini zorunlu kıldı. Dönemin lideri Nixon, ABD dolarının altına endeksli olmaması gerektiğini savunuyordu ve izlediği stratejiyle gerçekten de ABD dolarını altın endeksli olmaktan yani gerçek bir para olmaktan çıkarıp sadece bir değişim aracı haline getirdi.

Diğer ülkeler doları kullanmaya devam ettiği sürece ABD’nin bastığı para nedeniyle ortaya çıkan olumsuzluk ABD haricindeki bir ülke tarafından satın alınır hale geldi. Yani ABD bastığı her bir birim para nedeniyle meydana gelen olumsuzluğu da farklı ülkelere satmaya, kendisi zenginleşmeye farklı ülkeleri fakirleştirmeye başladı.

Altına endeksli dolardan vazgeçilmesi 1971’deki dış ticaret krizinde ortaya çıkan problemi çözmüştü, ancak zaman ilerledikçe herhangi bir değere endeksi olmayan dolar problem çıkarmaya başladı. Ciddi eleştirilere hedef olan dolar, güçlendikçe güçlendi ve hiçbir karşılığı olmamasına rağmen değerine en çok inanılan para birimi oldu.

ABD’de son dönemlerde gerçekleşen tartışmaların çoğu doların tekrar altına ya da farklı bir değere endeksli olması gerektiğiyle ilgili.

ABD’nin Enflasyon Satması

Konuyu oldukça basit ve teknik terim kullanmadan ifade etmek gerekirse ABD, para basması nedeniyle ortaya çıkan enflasyonu farklı ülkelere ihraç etmektedir. Bir sömürü olduğunu söylemek mümkündür, ancak ABD’nin bu güce erişmesi dolara olan inanç nedeniyledir normal şartlar altında doların değeri bir hiçtir ve herhangi bir karşılığı yoktur.

ABD için Petrol Neden Çok Önemli?

ABD’nin petrolü önemsemesinin nedeni arabalarına yakıt doldurmaya devam edebilmek değil, halkının mutluluğu hiç değildir. ABD, 1971 yılından itibaren doların sadece bir değişim aracı olmasını istedikten sonra değerin hesaplanması konusunda ciddi problemlerle karşılaştı, bastığı paranın değerinin ne olduğunu kavramakta çeşitli sıkıntılar yaşadı.

1971 yılından bu yana ABD tarafından basılan dolarlar yurt içindeki ödemelerde ya da işlemlerde kullanmamaktadır, basılan dolar en çok Arap ülkelerinde faaliyet gösteren petrol şirketlerine akmaktadır. Petrol satın alınması karşılığında dolarla ödeme yapan ABD bu sayede her bir birim dolara petrolü baz alarak değer biçebilmekte, parasının değerini hesaplayabilmektedir.

Dolayısıyla petrole ödeme yapamayan bir ABD’nin dolara değer biçmesi de hayli zor olacaktır. Çünkü Arap ülkelerinde faaliyet gösteren petrol şirketlerine bastığı dolarları ödeyen ABD, bu petrol şirketlerinin ABD’den elektronik cihaz ya da türevi ürünler satın alması sonrasında doların işlerliğini korumuş olmaktadır.

Yani ABD ve petrol arasındaki ilişki doların işlerliğini korumaktan ibarettir. Konuyu daha derinden incelemek isteyen kişiler ABD’nin zamanında petrol alışverişini dolarla değil de yerel para birimiyle yapacağını duyuran ya da buna ihtimal veren Irak, Afganistan, Libya ve daha nice ülkeyi savaş alanına çevirmesini araştırabilir. Bu gibi ülkelerde çıkan savaş sonrasında türeyen terör örgütleri petrol bölgelerini ele geçirdikten sonra yerel para birimi değil de dolarla petrol satmasıyla ünlenmektedir.

Mevcut finansal sistemin ana omurgasını oluşturan Fiat Para Sistemi Nedir Avantajları ve Dezavantajları konulu yazımızı da okuyabilirsiniz.